جرثقیل اطلس

جرثقیل اطلس پشت کامیونی دارای ویژگی‌های امنیتی است و به صورت دقیق کنترل می‌شود. به همین خاطر، می‌توان از این تجهیز برای بلند کردن و جابه‌جایی بارهای سنگین و حساس استفاده کرد. این جرثقیل قابلیت‌های چشمگیری دارد که آن را به یک ابزار قابل اعتماد و کارآمد تبدیل می‌کنند. از میان قابلیت‌های جرثقیل اطلس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• وزن سبک
• ساختار مستحکم
• امکان نصب و جدا شدن سریع و آسان
• داشتن دستگاه کنترل بالابر هیدرولیکی قابل تنظیم
• امکان بلند کردن بارها با دقت و پایداری مناسب
جرثقیل کامیونی اطلس از دو قسمت تشکیل شده است: قسمت حمل‌کننده و قسمتی که وظیفه بالا بردن اجسام را بر عهده دارد. منظور از بخش حمل‌کننده، بخش پایینی جرثقیل اطلس است. بخشی که اجسام را حمل می‌کند، بخش بالایی است و دارای بوم می‌باشد. این دو قسمت از طریق یک سکوی قابل چرخش به یکدیگر متصل می‌شوند. همین مساله باعث می‌شود بخش بالایی بتواند از یک طرف به طرف دیگر بچرخد. این جرثقیل‌های پیشرفته هیدرولیکی معمولا ماشین‌هایی با یک موتور هستند. این موتور قسمت‌های پایینی و بالایی جرثقیل را هدایت می‌کند. قدرت بخش بالایی از هیدرولیک‌هایی گرفته می‌شود که روی سکوی قابل چرخش قرار گرفته‌اند.
گفتنی است که در جرثقیل‌های هیدرولیکی قدیمی‌تر، دو موتور مجزا وجود داشت. یکی از این دو موتور خودرو را در جاده‌ها به حرکت در می‌آورد. در کنار آن یک پمپ هیدرولیک نیز وظیفه به حرکت در آوردن جک‌ها را بر عهده داشت. موتور دیگر نیز از طریق پمپ هیدرولیکی خودش، بخش بالایی را حرکت می‌داد. البته بسیاری از کاربران جرثقیل، مدل دو موتوره را بیشتر می‌پسندند که دلیل آن، روغن‌ریزی در بخش سکوی قابل چرخش در جرثقیل‌های تک‌موتوره است. در ادامه به معرفی سایر بخش‌های جرثقیل اطلس می‌پردازیم.

پمپ هیدرولیک
معمولا در سیستم‌های هیدرولیک، فشار مورد نیاز توسط یک یا دو پمپ هیدرولیک تامین می‌شود. پمپ‌های مورد استفاده انواع مختلفی دارند که از جمله آنها می‌توان به پمپ با جابجایی متغیر (Variable displacement pump) و نیز پمپ چرخ‌دنده‌ای (Gear pump) اشاره کرد.
در اغلب جرثقیل‌های هیدرولیکی از دو پمپ چرخ دنده‌ای که به صورت توأم با هم کار می‌کنند. استفاده می‌شود. در جرثقیل‌های اطلس تک‌موتوره، عملیات جابجایی دستگاه و بلند کردن بار توسط همان یک موتور انجام می‌شود. ولی در جرثقیل‌های سنگین که معمولا دو موتور دارند، موتور اول (کشنده) برای جابجایی دستگاه به کار رفته و موتور دوم نقش بالا برنده بار را ایفا می‌کند. گفتنی است در جرثقیل‌های فوق سنگین از هر دو موتور به طور همزمان برای بالا بردن و پایین آوردن بار استفاده می‌شود.
ظرفیت موتور مورد استفاده در دستگاه اهمیت زیادی دارد. این ظرفیت باید بیشتر از ظرفیت لازم برای کنترل سنگین‌ترین باری باشد که توسط مکانیزم بالابر جابجا می‌شود. چرخ‌دنده‌های لازم برای انتقال حرکت که در محفظه گیربکس موتور قرار دارند، باید کاملا پوشیده و محصور باشند.
ساختار فوقانی جرثقیل اطلس
در بخش فوقانی جرثقیل اطلس، اجزایی مانند درام‌ها و بالابر‌ها قرار می‌گیرند. در انتهای پشتی آن نیز وزنه‌های تعادلی قرار داده می‌شوند. ساختار بالایی جرثقیل روی شاسی قرار می‌گیرد. در برخی از حالات، در جرثقیل‌های تک‌موتوره، وظیفه اصلی تولید نیرو برای حرکت پارکینگی و حرکت بالابری بر عهده همان یک موتور است. اما در جرثقیل‌های دو موتوره (موتور کشنده و موتور بالابر)، موتور بالابر در ساختار بالایی جرثقیل قرار می‌گیرد.
نیروی محرکه تولیدشده توسط موتور، از طریق وسایل انتقال‌دهنده نیرو به چهار پمپ هیدرولیکی ارسال می‌شود. این چهار پمپ عبارتند از:
• پمپ فرمان
• پمپ چرخش
• پمپ بالا و پایین دادن بوم و باز و همچنین بسته کردن بوم تلسکوپی
• پمپ بالابری

سیستم بالا بردن بوم
برای بالابردن بوم جرثقیل اطلس، از سیستم بالابری استفاده می‌شود. مکانیزم بالا بردن بوم با استفاده از سیم بکسل و سیلندر‌های موجود در قسمت پایینی و درون بوم انجام می‌شود. نیروی محرکه موتور، توسط تسمه‌ها و چرخ‌دنده‌ها به بالابر منتقل می‌شود. سپس به کمک سیم بکسل و سیلندر‌های هیدرولیکی، بوم جابجا می‌شود.
سیستم فرمان
در جرثقیل کامیونی اطلس، برای هدایت و جابجایی دستگاه از فرمان استفاده می‌شود. اما در جرثقیل‌های سنگین و زنجیری، حرکات دستگاه با استفاده از تجهیزات دیگری کنترل می‌شود. سیستم فرمان جرثقیل کامیونی اطلس طوری طراحی شده است که درست مثل لیفتراک، از قدرت مانور زیادی برخوردار باشد. این نکته باعث می‌شود جرثقیل کامیونی به راحتی بتواند در فضاهای کم جابه‌جا شود.
سیستم چرخش
یکی دیگر از قسمت‌های مهم جرثقیل اطلس به عنوان یک جرثقیل متحرک، سیستم چرخش و سینی گردان آن است. حرکات چرخشی جرثقیل توسط این قسمت انجام می‌شود. سینی گردان توسط مجموعه‌ای از چرخ‌دنده‌ها به سیستم انتقال نیرو متصل می‌شود. همزمان با چرخیدن سینی گردان، بوم و اتاق راننده، دستگاه قابلیت چرخشی ۳۶۰ درجه‌ای پیدا می‌کند.
سیستم بالابر (وینچ) جرثقیل اطلس
نیروی انتقالی از موتور دیزلی پس از عبور از پمپ بالابر که روی دستگاه نصب شده است، به درام جمع‌کننده سیم بکسل (هم اصلی و هم کمکی) وارد می‌شود. سپس این درام‌ها با فرمان صادر شده از سوی راننده، سیم بکسل را باز و بسته می‌کنند.

سیستم PTO
در جرثقیل‌های هیدرولیکی، دکمه‌ای به نام PTO وجود دارد. وظیفه این دکمه، تغییر نیرو در سیستم است. با فشردن دکمه PTO نیروی موتور از طریق گیربکس به پمپ هیدرولیک می‌رود و سپس به سیلندر‌های داخل و زیر بوم وارد می‌شود. این کار باعث می‌شود جابه‌جا شود. در غیر این‌صورت نیروی موتور صرف حرکت و جابه‌جایی دستگاه می‌شود. می‌توان گفت که نقش PTO در جرثقیل، تقریبا مثل عملکرد دکمه تغییر حالت سیستم سوخت‌رسانی در خودروهای دوگانه‌سوز (بنزینی و گازسوز) است. دکمه PTO برای این که بهتر دیده شود، معمولا زرد رنگ است. همچنین در هنگام فعالیت، چراغ وضعیت آن روشن می‌شود. همچنین راننده می‌تواند با توجه به تغییر صدای موتور دستگاه نیز متوجه شود که سیستم فعال شده است.
سیستم خنک‌کننده
یکی دیگر از بخش‌های مهم در جرثقیل کامیونی اطلس، سیستم خنک‌کننده آن است. در این جرثقیل با توجه به اینکه در هنگام کار تحت فشار است و به دلیل اصطلاک میان اجزای گردنده مانند چرخ‌دنده‌ها و یا اجزای کنترل‌کننده حرکت مانند ترمز‌ها، گرمای زیادی تولید می‌شود. به همین خاطر برای انتقال گرمای تولیدشده و نیز خنک کردن موتور، از آب و روغن و برای خنک کردن موتور و روغن هیدرولیک نیز از تجهیزات خنک‌کننده استفاده می‌شود.

در سال 1947 شرکت هیاب اولین نسل از جرثقیل هیدرولیکی سوارشونده روی کامیون را تولید کرد در ادامه، شرکت کارخانجات هیدرواطلس تحت لیسانس و فناوری اطلس آلمان، برای اولین بار تولید این جرثقیل در ایران را در دستور کار خود قرار داد. امروزه کامیون جرثقیل اطلس به عنوان یک نام آشنا، و مورد استقبال کاربران حوزه جابجایی بار قرار گرفته، تا آنجایی که این جرثقیل ایرانی را گزینه‌ای عالی در برابر رقبای خارجی آن می‌دانند. معمولا جرثقیل‌های سوارشونده روی کامیون یا اصطلاحا truck-mounted crane می‌توانند در آزادراه‌ها تردد کنند. به همین خاطر، ضرورتی برای حمل آنها توسط سایر ماشین‌ها در محور های خارج از شهر وجود ندارد. البته در مواردی، قوانین موجود اجازه عبور و مرور آنها را نمی‌دهد. بیشتر جرثقیل‌های کامیونی در حالیکه بار بر روی آنها معلق است قادر هستند با سرعت پایین حرکت کنند. قابل ذکر است که محدوده بار جرثقیل های کامیونی از 14 تا 1100 تن است. همچنین بیشتر این جرثقیل ها به قابلیت چرخش 180 درجه برخوردار هستند. البته نوع گران تر این جرثقیل ها قابلیت چرخش 360 درجه دارند.